8 Mart Dünya Kadınlar Günü, Türkiye’nin cesur ve ilham veren kadınlarını onurlandırma zamanı! Bu özel günde, topluma yön veren, ilklere imza atan ve cesaretiyle fark yaratan kadınları kutluyor, onların hikayelerinden ilham alıyoruz.
Türkiye, yeni nesillerin örnek alabileceği pek çok ilham verici ve etkili kadına ev sahipliği yapıyor. İşte, farklı alanlarda çalışan kadınları miraslarıyla harekete geçiren 15 olağanüstü kadının hikayeleri:
Türkiye’nin Cesur Kadınlarını Kutlamak- 8 Mart Dünya Kadınlar Günü İlham Verenler
Sabiha Gökçen: Dünyanın İlk Kadın Savaş Pilotu
İstanbul’a gelen pek çok yabancı ve ziyaretçi, şehrin Asya yakasında bulunan ve adını bu ünlü isimden alan ikinci uluslararası havalimanıyla Sabiha Gökçen’i tanımaktadır. 1913 doğumlu olan Gökçen, yetim kalmış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından evlat edinilen 13 çocuktan biridir.
1934 Soyadı Kanunu uyarınca, “gökyüzüne ait” anlamını taşıyan Gökçen soyadı kendisine verilmiştir. Sadece 23 yaşında, Gökçen dünyanın ilk kadın savaş pilotu olarak tarihe geçerek bu unvanı Guinness Rekorlar Kitabı’nda tescilletmiştir. Uzun kariyeri boyunca 32 askeri operasyonda yer alıp yaklaşık 8.000 saatlik uçuş deneyimi edinen Gökçen, 1938’de Balkanlar çevresinde beş günlük tarihi bir barış misyonuna da katılmıştır.
Sabiha Rıfat Gürayman: Türkiye’nin İlk Kadın Mühendisi ve Voleybolcusu
1910 doğumlu Sabiha Rıfat Gürayman, sadece Ankara’daki Anıtkabır’ın inşasında baş mühendis olarak görev yapan Türkiye’nin ilk kadın mühendisi olmakla kalmamış, aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın voleybolcusu olmuştur. Üstelik 1929’da Fenerbahçe erkek voleybol takımına katılarak şampiyonluk unvanı kazanan Türkiye’de karma takımda oynayan ilk kadın da olarak tarihe geçmiştir.
Halide Edib Adıvar (1884-1964)
Halide Edib Adıvar, Türk milliyetçisi, romancı ve kadın hakları konusunda siyasi liderdi. Müslüman kadınların düşük sosyal statüsünü eleştiren romanlarıyla tüm dünyada tanınır. Kadınların düşük sosyal statüsünü, çoğu kadının durumlarını değiştirmeye ilgi göstermemesinin bir sonucu olarak tanımlamıştır.
Safiye Ali (1891-1952)
“Savaşta yaralı askerlerimizi tedavi etmek, benim için Türkiye’yi iyileştirmek ve Cumhuriyetimizin büyüklüğüne katkıda bulunmak demekti.”
Safiye Ali, İstanbul’daki Robert Koleji’nden mezun olduktan sonra tıp doktoru olan Türkiye’nin ilk kadınıdır. Türk Kurtuluş Savaşı, Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı’nda askerlerin tedavisini üstlenmiş; 1922’de İstanbul’da kendi muayenehanesini açmıştır.
Nuriye Ulviye Mevlan Civelek (1893-1964)
“Kadınların kendi geçimlerini sağlayabilmelerini engellemek isteyen erkeklerin en yaygın bahanelerinden biri, kadınların yeterince eğitimli olmadığı ve tecrübesiz olduklarıdır. Peki, tüm esnaflar zanaat okuluna mı gider? Yüksek öğrenimleri var mı? Gerçekte çoğu okuryazar değildir.”
Kadın hakları aktivisti, gazeteci, oy hakkı savunucusu ve Osmanlı döneminde ilk feminist kadın dergisinin ve Müslüman kadın hakları örgütünün kurucusu olan Nuriye Ulviye Mevlan Civelek, dünya çapındaki birçok akademisyen tarafından modern dünya tarihinin en önemli feminist savunucularından biri olarak kabul edilmektedir. Osmanlı döneminde yayına sahip olan ilk kadın olarak, dergisi Müslüman bir kadının fotoğrafını yayınlayan ilk dergi olma özelliğini taşır.
Feriha Tevfik Dağ (1910-1991)
“Türk kadınları güzeldir ve bunu kanıtladım.”
Güzellik yarışması yarışmacısı ve aktris olarak Feriha Tevfik Dağ, 1929’da Türkiye’nin ilk Miss Turkey’i seçilmesiyle tanınır. Ünlü Amerikalı model ve aktris Marilyn Monroe, cazibesi ve benzer güzelliği nedeniyle sık sık Feriha ile kıyaslanmıştır.
Semiha Es: Dünyanın İlk Kadın Savaş Fotoğrafçılarından Biri
Batı dünyası Gerda Taro‘yu ilk kadın savaş fotoğrafçısı olarak görse de, Alman meslektaşının yalnızca iki yıl ardından, 1912 doğumlu Türkiye’den Semiha Es kesinlikle yakın bir ikinci sırada yer alıyor. Fotoğrafçılığı gazeteci olan kocası tarafından öğrenen Es, Kore, Japonya, Vietnam ve Ruanda’da muharebe fotoğrafçılığı yaptı. Taro’nun 26 yaşında savaş alanında hayatını kaybetmesinin aksine, Es 100 yaşına kadar yaşamış ve 2012’de İstanbul’un Balmumcu mahallesindeki evinde vefat etmiştir.
Azra Erhat: Türk Hümanizminin Öncüsü ve “Mavi Yolculuk” Terimini Yaratıcısı
1915 doğumlu Azra Erhat, yazar, arkeolog, klasik filolog ve Antik Yunan’ın klasik edebiyatını – Homeros’un “İlyada” ve “Odysseia” gibi eserleri – Türkçeye çeviren önemli bir isimdir.
“Mavi yolculuğu anlatmak zordur, mavi yolculuğu yaşamak gerek. Tam yirmi yıldır, onar, on beşer kişilik gruplarla, dünyanın birçok ülkelerinden gelme genç yaşlı insanlarla mavi yolculuk yaparız. Aramızda sanatçılar, yazarlar, öğretmenler, her meslekten insan bulunur. Birçoğu öğrenci ya da çocuktur, ama nereden gelmiş olurlarsa olsunlar, çevreleri, yaşları ne olursa olsun, hepsi iki üç hafta süren mavi yolculuk dönüşünde başka bir insan olarak çıkarlar karaya. Gözleri güzellikle, gövdeleri sağlıkla, ruhları mutlulukla dolmuştur (1962).”_Azra Erhat’ın Mavi Yolculuk Kitabından
Yaptığı çalışmalar, ülkeyi destansı hikayeler ve antik kahramanlarla tanıştırarak, Türkiye’de sosyal bilimlerin temellerinin atılmasına öncülük etti. Ülkeyi ziyaret edenlerin, deneyimlerini kaleme aldığı bir kitapta “Mavi Yolculuk” terimini ortaya atmasıyla bu eşsiz seyahat deneyimini benimsemeleri, Bodrum’un ülkenin en popüler tatil destinasyonlarından biri haline gelmesini sağladı. Cevat Şakir Kabaağaçlı nam-ı diğer “Halikarnas Balıkçısı” ve yazar Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte, Türkiye’nin turkuaz kıyılarını simgeleyen bu yolculuğu ölümsüzleştirdiler.
Halet Çambel: Hitit Hiyerogliflerini Çözen Arkeolog Ve İlk Müslüman Kadın Olimpiyat Sporcusu
1916 doğumlu Halet Çambel, birçok yeteneği bir arada barındıran eşsiz bir figürdü. Sorbonne’da eğitim görmüş bir arkeolog olan Çambel, Karatepe açık hava müzesinin kurulmasında kilit rol oynadı ve Fenike alfabesine ait bir yazıtı ortaya çıkararak Hitit hiyerogliflerinin şifresini çözdü. Spor alanında ise, 1936’da Olimpiyatlara katılarak, bu alanda yarışan ilk Müslüman kadın sporcusu olarak tarihe geçti. Rivayete göre, Adolf Hitler ile görüşme daveti almış ancak siyasi görüşleri nedeniyle reddetmiştir. Güçlü çiftin vazgeçilmez parçası olarak bilinen Çambel, aynı zamanda şair Nail Çakırhan ile evlendi; Nail Çakırhan, memleketi Akyaka’nın mimarisini dönüştürmesiyle 1983’te Aga Khan Mimarlık Ödülü’nü kazandı.
Mualla Eyüboğlu: Türkiye’nin Öncü Mimarı ve Restoratörü
Mualla Eyüboğlu, Blue Cruise ile ünlenen yazar Sabahattin Eyüboğlu’nun kardeşi ve Türkiye’nin en ünlü ressamlarından Bedri Rahmi Eyüboğlu ile aynı aileden gelmektedir. 1919 doğumlu olan Mualla Eyüboğlu, mimar ve restorasyon uzmanı olarak, öğretmen yetiştirmeyi amaçlayan ve hem pratik hem de klasik eğitim veren köy enstitülerinin kurulmasında önemli bir rol oynadı. Ayrıca, Ayasofya, Topkapı Sarayı ve Rumeli Hisarı gibi pek çok önemli tarihi eserin korunmasında da başat rol oynayarak, Türkiye’nin kültürel mirasına sahip çıktı.
Dilhan Eryurt: Ay İniş Misyonu İçin Ödül Alan Astrofizikçi
1926 doğumlu Dilhan Eryurt, NASA’da çalışan ilk Türk kadın bilim insanı olarak tarihe geçti. Güneş ve diğer yıldızların oluşumu ile evrimi üzerine yaptığı önemli bilimsel katkılar, insanların ilk kez aya iniş yaptığı 1969 Apollo 11 misyonunda belirleyici rol oynadı.
Aynı yıl NASA Apollo Başarı Ödülü’nü kazanan Eryurt, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı tarafından verilen bursla çalışırken, Ay’ın oluşumuna dair teoriler geliştiren Alastair G. W. Cameron ile birlikte görev yaptı. Daha sonra NASA’nın Goddard Uzay Çalışmaları Enstitüsü’nde, tek kadın astronom olarak çalışmalarını sürdürdü.
Türkan Şoray: Dünyanın En Üretken Oyuncusu
Türkan Şoray, diğer adıyla “Sultan” olarak da bilinir; Türk sinemasının imparatoriçesi unvanını taşır. 1945 doğumlu olan Şoray, 15 yaşında başladığı kariyerinde bugüne kadar 222’den fazla filmde rol almıştır. Bu geniş filmografisi, onu dünyada en çok filmde oynayan kadın oyuncu yapmaktadır.
Şoray, 1950’lerden 1970’lere kadar her yıl 300’den fazla filmin çekildiği “Yeşilçam” dönemi olarak adlandırılan Türk sinema endüstrisinin altın çağında kilit bir rol oynamıştır.
Nezihe Muhiddin Tepedelengil (1889-1958): Türk Düşünür, Gazeteci, Yazar, Kadın Hakları Savunucusu.
“Türk kadınlarının haklarını ve siyasi eşitliği elde etme zamanı geldi.”
Nezihe Muhiddin, Osmanlı ve Türkiye döneminde kadın hakları aktivisti, gazeteci ve yazardı. Bir siyasi lider olarak, statüsü 1923 Temmuz’unda, imalı bir şekilde “Kadın Halk Partisi” veya “Kadınların Halk Partisi” olarak adlandırılan Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk partisinin kurucusu olmasını sağladı. O dönemin siyasi atmosferi nedeniyle parti resmen tanınmasa da, Muhiddin bu engeli aşarak Türk Kadınlar Birliği’ni kurdu ve siyasi eşitlik mücadelesine devam etti.
Tüm hayatını Türk kadınlarının yaşam kalitesini artırmaya adadı.
Sertab Erener (1964 – …)
“Aşk ölmez.”
Türkiye’nin en başarılı kadın şarkıcılardan biri olan Sertab Erener, Türk pop müzik sahnesinin divalarından biri ve crossover soprano olarak bilinir.
Avrupa’da, 2003 Eurovision Şarkı Yarışması’nı “Every Way That I Can” adlı hit şarkısıyla kazanmasıyla tanınır.
İstanbul doğumlu olan Erener, Türk müzik ikonu Sezen Aksu ile çalıştıktan sonra kariyerinde büyük başarıya ulaşmıştır. 2009’da Painted on Water adında bir grup kurarak, Amerika Birleşik Devletleri’nde ismiyle aynı olan bir albüm çıkarıp, ABD müzik endüstrisinde beklenmedik bir etki yaratmıştır.
Elif Şafak (1971 – …)
“Türkiye’de erkekler yazar, kadınlar okur. Bu durumun değiştiğini görmek istiyorum.”
Elif Şafak, sekiz romanın yazarı ve Türkiye’nin en çok okunan kadın yazarlarından biridir. 30’dan fazla dile çevrilen olağanüstü eserleriyle 2010’da Fransa’da Sanat ve Edebiyat Nişanı Chevalier onursal unvanıyla ödüllendirilmiştir. Hem Türkçe hem İngilizce kurgu eserler yazan Şafak, zamanını İstanbul ve Londra arasında bölüştürmektedir.
Batı ve Doğu hikaye anlatım geleneklerini harmanlayan Elif Şafak, azınlıklar, kadın hakları, göçmenler, gençlik ve alt kültürler, kültürel politika, tasavvuf ve felsefe gibi pek çok farklı alana ilgi duymaktadır.
Doğu ile Batı arasındaki edebi ayrımcılığın farkında olan Şafak,
“Beyaz, orta sınıf bir Amerikalı yazar form üzerinde deney yapıp istediği herhangi bir konuyu seçebilir; ancak Cezayir ya da Tunus’tan gelen bir kadın yazar, belirli bir kültürel kutuya uyan hikayeler üretmek zorunda kalır”
şeklinde görüş belirtmiştir.
İlginizi Çekebilir:
Zorlu Dönemlerde Türk Kadınlarının Gücü
Bu kadınlar ve daha niceleri, Türkiye’nin kadın gücüne katkıda bulunarak, ülkemizi zorlu dönemlerden geçerken gururlandırdı. Türk kadınlarının bilim, spor, iş dünyası ve daha birçok alandaki başarıları, kadınların ne kadar güçlü ve yetenekli olduğunu da ortaya koydu.
Başarılarıyla tarihe imza atan Türk kadınları; ilham verici mirasları ve öncü adımlarıyla gelecek nesillere yol göstermeye devam edecek.
Kadınların gücü, dünyayı daha adil, daha eşit ve daha güzel bir yer haline getirme potansiyeline sahiptir. 8 Mart Dünya Kadınlar Gününde, sadece bugün değil, her gün kadınların haklarını, başarılarını ve mücadelesini desteklemeye devam edelim. Daha güçlü, daha eşit bir gelecek için birlikte ilerleyelim.
