Serendipiti Bilimsel Keşiflerin Beklenmedik Kahramanı

Tarih:

Share post:

Serendipiti bilimsel keşiflerin beklenmedik kahramanı,  planlanmamış fakat talihli bir keşif olarak tanımlanır. Bilimsel keşifler ile ürün icatlarında oldukça yaygın görülür. Beklenmedik ama şanslı keşiflere, örneğin penisilin, Viagra, X ışınları, radyoaktivite ve mikrodalga fırınların bulunmasında serendipiti sıklıkla karşımıza çıkar. Bu olgu, aşı, diyabet tedavisinde kullanılan insülin, penisilin, kinin ve Viagra gibi birçok ilaç ve tıbbi tedavinin; X ışınları, radyoaktivite, pulsarlar ve kozmik mikrodalga arka plan ışıması gibi temel keşiflerin ve teflon, vulkanize kauçuk, mikrodalga fırınlar, cırt cırt (velcro) gibi pek çok kullanışlı ürünün bulunmasında önemli rol oynamıştır.

Serendipiti Bilimsel Keşiflerin Beklenmedik Kahramanı

penisilinin keşfi Alexander Fleming

Penisilinin Keşfi

Bilimdeki en meşhur tesadüfî keşiflerden biri, 1928’de İskoç bakteriyolog Alexander Fleming’in (1881-1955) penisilini bulmasıdır. Fleming, Staphylococcus bakterisini incelerken bir petri kabının mavi-yeşil bir küfle (mantar) kontamine olduğunu ve kültürdeki bakterilerin, bu küfün etrafında öldüğünü fark etti.

Aslında Fleming, 1922’de de benzer bir tesadüf yaşamıştı: Bir bakteri örneğine yanlışlıkla gözyaşı damlatmış ve gözyaşının düştüğü bölgede bakterilerin olmadığını gözlemlemişti. Yaptığı testler sonucunda, gözyaşında lizozim adı verilen ve küçük çaplı bakteri üremesini durdurabilen bir enzim olduğunu keşfetti.

Altı yıl sonra, Fleming gözyaşı damlasına dair deneyimini hatırladı ve petri kabındaki mantarın güçlü Staphylococcus bakterilerini öldürdüğü sonucuna vardı. Daha sonra bu mantarın Penicillium cinsine ait olduğunu tespit ederek küfün salgıladığı bakteri öldürücü maddeye penisilin adını verdi.

Daha sonra Ernst Chain (1906-1979) ve Howard Florey (1898-1968), penisilini saflaştırıp özelliklerini ortaya koydu ve insanlarda ile hayvanlarda pek çok ciddi ve hafif enfeksiyona yol açan bakterileri öldürebilen, toksik olmayan bir antibiyotik olarak geniş çapta duyurdular.

Fleming, şu sözleriyle bu süreçte tesadüfün önemini vurgulamıştır:

“Daha önceki deneyimim olmasaydı, diğer pek çok bakteriyoloğun yaptığı gibi bu petri kaplarını çöpe atardım.”

Penisilinin keşfi, modern tıbbın doğuşu olarak kabul edilir. Fleming, Florey ve Chain, 1945’te Fizyoloji veya Tıp alanında Nobel Ödülünü birlikte kazandılar.

Pfizer firmasının erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu) ilacı olan Viagra buna modern bir örnektir.

Kan Damarları ve Viagra

Serendipiti, günümüzde de ilaç keşfinde kendini gösterir. Pfizer firmasının erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu) ilacı olan Viagra buna modern bir örnektir. Viagra’nın etken maddesi sildenafil, başlangıçta kalp damarlarını genişleterek kardiyovasküler sorunları tedavi etmek amacıyla geliştirilmişti. Hayvan deneylerinde orta düzeyde etkili olduğu gözlenen bu ilaç, 1990’ların başında insan denemelerine alındı.

Klinik araştırmada ilaç beklenen başarıyı göstermedi, fakat bir hemşire, denek olarak katılan erkeklerin birçoğunun muayene sırasında yüz üstü uzandığını fark etti. Bu kişiler ereksiyon oldukları için utanıyorlardı.

Kan damarlarının genişlemesi, peniste sertleşmeyi sağlayan önemli bir süreçtir. Sildenafil, kalpteki yerine penisteki damarları genişletiyordu. Bunun üzerine Viagra adıyla piyasaya sürülen bu formülasyon, 1998’de ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından erektil disfonksiyon ilacı olarak onaylandı.

Roentgen, sistemli bir şekilde bu ışınları inceledi ve herhangi bir elektriksel yük veya kütle taşımadıklarını, ancak yüksek geçirim gücüne sahip olduklarını buldu.

Wilhelm Roentgen ve X Işınları

Alman fizikçi Wilhelm Roentgen (1845-1923), 1895’te kısmen havası alınmış cam tüplerden elektrik akımı geçirildiğinde ortaya çıkan etkileri araştırırken X ışınlarını keşfetti. Tüplerde kalan gaz akım sırasında parlar, fakat Roentgen karanlık laboratuvarında tüpleri siyah kartonla kapladığı için bu ışığı göremiyordu. Ancak laboratuvardaki bir floresan ekran, tüpler çalıştığında ışıma yapıyordu. Gözle görülmeyen bu ışınlar, ekranda parlama oluşmasına neden oluyordu.

Roentgen, sistemli bir şekilde bu ışınları inceledi ve herhangi bir elektriksel yük veya kütle taşımadıklarını, ancak yüksek geçirim gücüne sahip olduklarını buldu. Pek çok farklı nesneyle bu ışınları engellemeye çalıştı fakat çoğu nesne ışınların ekrana ulaşmasını tam engelleyemiyordu. Elini tüple ekran arasına koyduğunda, kemiğinin görüntüsü ekrana yansıdı. Ekran yerine fotoğraf plakası koyduğunda ise ilk X ışını görüntüsünü kaydetti.

1895 sonrasında, X ışınlarının tıpta sahip olduğu büyük potansiyel hızla fark edildi. Yüzyıl bitmeden, İngiliz ordusu, yaralı askerlerin vücudundaki kurşun ve şarapnel parçalarını tespit etmek için seyyar X ışını üniteleri kullanmaya başladı. Roentgen, 1901’de Fizik Nobel Ödülü’nü kazandı.

İlginizi Çekebilir:

Bilimde serendipiti ve kesifler

Bilimde Serendipiti ve Hazır Akıl

Serendipiti, bilimsel araştırmalarda sık sık beklenmedik kapılar açar ve biyolojik evrimdeki mutasyonların oynadığı role benzer şekilde, bilimi yeni alanlara sürükler. Ancak, serendipiti sonucu ortaya çıkan fırsatlar, Loto kazanmak gibi kendiliğinden araştırmacının kucağına düşmez.

Bu tür beklenmedik gözlemleri kullanabilmek için keskin bir bilimsel zihin ve farkındalık gerekir. Louis Pasteur’ün (1822-1895) ünlü sözü bu durumu çok iyi açıklar:

“Gözlem alanında şans, ancak hazır beyni olanları kayırır.”

Sinema sektörünün ünlü yapımcısı Sam Goldwyn (1882-1974) de şu sözleriyle konuya ışık tutar:

“Ne kadar çok çalışırsam, o kadar şanslı oluyorum.”

Bilimsel yöntem, planlı ve sistematik bir yaklaşım olsa da, serendipite’nin gücü bu yöntemin dışına taşan bir sihirli değnek gibidir. Pek çok önemli buluş, aslında bir deneyin başarısız olması, beklenmedik bir sonuç elde edilmesi veya tamamen farklı bir konuya odaklanırken ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, bilim insanları kadar şans ve farkındalık da keşiflerde önemli bir rol oynamaktadır. Serendipite, bize gösteriyor ki, bazen en iyi sonuçlar, planlarımızın dışında, beklenmedik yerlerde bizi bekliyor.

accessland.live
accessland.livehttps://accessland.live
Accesland.live Medya Platformu. Hayatı güzelleştiren kaliteli ve etkili içeriklerle senin için hep en iyisi burada!
spot_img

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Yeni Porsche 911 Carrera S Modeli – Güç Ve Prestiji Buluşturan Tasarım

Yeni Porsche 911 Carrera S modeli, gücü ve prestiji bir araya getiren etkileyici tasarımı ve üstün performansıyla otomobil...

Karate, Judo, Aikidio Ve Daha Fazlası – Dünyanın En İyi Yedi Dövüş Sanatı

Karate, Judo, Aikido ve daha fazlası; Uzak Doğu'nun ve Dünyanın büyüleyici savaş sanatları dünyasına adım atmaya hazır mısınız?...

Makyaja Yeni Başlayanlara Temel Makyaj Malzemeleri – Detaylı Rehber

Makyaja yeni başlayanlara temel makyaj malzemeleri, hem makyaj malzemesi seçimi hem de kullanım ipuçlarıyla size yardımcı olacak. Temel...

Hidroponik Tarım Sürdürülebilir Tarımın Yükselen Yıldızı

Hidroponik tarım sürdürülebilir tarımın yükselen yıldızı, hidroponik tarım ile sürdürülebilir bir geleceğe doğru adım atın. Topraksız tarımın sunduğu...