Noel Hakkındaki 10 Efsane, zamanla şekillenmiş hikâyeler, yanlış bilinen gerçekler ve kültürel efsaneleri paylaşıyor. Bu efsaneleri ayıkladığında geriye kalan şey, daha bilinçli bir bakış ve daha derin bir farkındalıktır.
Özellikle Amerika’da Noel’in en sevilen geleneklerinden biri Noel ağacı süslemektir. Çoğu insan bunun neredeyse sonsuza dek var olduğunu düşünür. Ancak Noel ağacı aslında oldukça yeni bir bayram geleneğidir.
Alman göçmenler bu geleneği 18. yüzyılın ortalarında Amerika Birleşik Devletleri’ne getirdi, ancak aradan 100 yıl geçmesine rağmen hâlâ yaygınlaşmamıştı. Hatta oldukça tartışmalıydı. The New York Times, 1880’lerde bu uygulamaya karşı bir başyazı yayımladı. Ve Theodore Roosevelt 1900’lerin başında başkan olduğunda Noel için ağaç kesilmesine sert şekilde karşı çıktı. Buna rağmen gelenek, bildiğimiz gibi, yerleşti.
Noel Hakkındaki 10 Efsane
Noel hem Hristiyanlar hem de Hristiyan olmayanlar arasında popüler olsa da, bu gibi pek bilinmeyen gerçekler hatta düpedüz mitler oldukça fazladır. Bayramın dini kökenlerinden Noel Baba ve Bayan Noel’e, o büyük, her dem yeşil sembol olan yılbaşı ağacına kadar, işte nihayet açığa çıkarılan 10 Noel efsanesi.
Paskalya, Hristiyan bayramları arasında Noel’i geride bırakır.
10. Noel En Önemli Hristiyan Bayramıdır – Noel Hakkındaki 10 Efsane
İnanılır gibi değil. Evet, birçok insanın hatta birçok Hristiyan’ın şaşkınlığına rağmen, Noel en önemli Hristiyan bayramı değildir. Kurdeler, etiketler, paketler, kutular ve poşetlere rağmen… Hayır, Noel; Hristiyanlığın en güçlü bayramı olan Paskalya ile boy ölçüşemez. Ve bu sadece “Paskalya tavşanı mı Noel Baba mı” meselesi de değildir.
Noel’de Hristiyanlar, Tanrı’nın oğlu olduğuna inandıkları İsa’nın doğumunu kutlar.
Bu elbette çok önemli bir olaydır ve büyük bir coşkuyla anılır.
Ancak Paskalya, İsa’nın ölümden dirilerek sonsuz yaşama kavuşmasını simgeler.
Bu yalnızca İsa için değil, tüm insanlık için büyük bir dönüm noktasıdır. Çünkü dirilişin, ona inanan herkes için sonsuz yaşam vaadini içerdiği söylenir.
Paskalya bu kadar kutsal olduğu için Hristiyanlar yılın neredeyse iki ayını Paskalya dönemini kutlayarak geçirir. Noel’den çok daha uzun bir süre.
Şöyle düşün: Herkesin bir doğum günü vardır, ama herkes ölümü yenemez.
‘Twas the Night Before Christmas”, kökeni ne olursa olsun bir Noel klasiği hâline gelmiştir.
9. Clement C. Moore “‘Twas the Night Before Christmas” Şiirini Yazdı
Her Noel döneminde aile ile birlikte “A Visit from St. Nicholas”, yani “‘Twas the Night Before Christmas” şiiri okunur.
Bu şiir, New York’taki Troy Sentinel gazetesinde 23 Aralık 1823’te yayımlandığından beri popülerdir.
Şiir anonim olarak yayımlandı ve ancak 1836’da biri ortaya çıkıp yazarlığını üstlendi. Profesör ve şair Clement Clarke Moore.
Moore’a göre şiiri çocukları için yazmıştı ve daha sonra, kendisinden habersiz şekilde, hizmetçisi şiiri gazeteye göndermişti. Ancak Moore yazarlık iddiasında bulunur bulunmaz, Henry Livingston Jr.’ın ailesi itiraz etti ve babalarının aynı şiiri yayımlanmasından 15 yıl önce kendilerine okuduğunu söyledi.
İlginçtir ki Livingston, Moore’un eşinin uzak bir akrabasıydı.
Peki kim doğruyu söylüyordu? Livingston’ın en az dört çocuğu ve bir komşusu, şiiri 1807 gibi erken bir tarihte ondan duyduklarını hatırladıklarını söyledi. Livingston ayrıca kısmen Hollandalıydı ve şiirdeki birçok gönderme de Hollanda kültürüne aittir.
Üstelik Moore’un diğer yazılarını inceleyen akademisyenler, bunların yapı ve içerik bakımından “A Visit from St. Nicholas”tan oldukça farklı olduğunu söylüyor. Öte yandan Moore yazarlığı ilk sahiplenen kişi oldu. Ayrıca, Hollanda kültürünü çok iyi bilen ve daha önce Aziz Nikolaos hakkında yazılar kaleme almış olan Washington Irving ile arkadaştı. Tüm bu ipuçları bir araya getirildiğinde, ünlü şiirin gerçek yazarı hâlâ kesinlik kazanmış değil.
İsa’nın doğumu sırasında çobanların tarlada olması, olayın Aralık’ta gerçekleşmediğine dair bir ipucu olabilir.
8. İsa 25 Aralık’ta Doğdu – Noel Hakkındaki 10 Efsane
Eğer Noel, İsa’nın doğumunun kutlamasıysa ve Noel her zaman 25 Aralık’taysa, İsa da 25 Aralık’ta doğmuş olmalı, değil mi? Hayır. İsa’nın ne zaman doğduğunu kimse kesin olarak bilmiyor. İncil ne ay ne de gün belirtir. İsa 25 Aralık’ta doğmuş olabilir, ancak Kutsal Kitap yorumlarına göre bu oldukça düşük bir ihtimaldir .
Birincisi, İncil İsa’nın doğumu sırasında çobanların tarlada olduklarını söyler. Ancak Beytüllahim’de Aralık ayında hava soğuktur ve tarlalarda pek bir şey yetişmez. Bu dönemde çobanlar koyunlarını barınaklara alırdı. İncil ayrıca Meryem ve Yusuf’un bir nüfus sayımı için seyahat ettiklerini belirtir. O dönemde nüfus sayımları genellikle Eylül ya da Ekim aylarında yapılırdı. Sonbahar hasadından sonra ama sert kış başlamadan önce.
Son olarak, Paskalya en erken Hristiyanlar tarafından kutlanırken, İsa’nın doğumu ancak yaklaşık dördüncü yüzyılda özel bir gün olarak görülmeye başlandı. Kilise, paganların kış gündönümü kutlamalarından dikkati uzaklaştırmak için bir bayram istiyordu. Ve voilà kilise İsa’nın doğum gününü 25 Aralık ilan etti. Çoğu akademisyen, ek İncil ipuçlarına dayanarak İsa’nın muhtemelen Eylül sonlarında doğduğunu kabul eder.
Salatalık miti, cam süslerin ilk kez üretilmeye başlandığı dönemde ortaya çıkmış olabilir.
7. Almanlar Ağaçlarına Her Zaman Salatalık Süsü Asar – Noel Hakkındaki 10 Efsane
Birçok süs dükkânında cam salatalıklar görmüş olabilirsiniz. Nedenini hiç merak ettiniz mi?
Yaygın anlatıya göre bu, çok eski bir Alman geleneğidir. Noel arifesinde ebeveynler, cam salatalık süsünü ağacın dallarına gizlerdi. Ertesi sabah salatalığı ilk bulan çocuk Aziz Nikolaos’tan ekstra bir hediye alır, ilk yetişkin ise (saklayanlar hariç) bir yıl boyunca şanslı olurdu .
Ne yazık ki bu sevimli hikâye bir efsanedir. Çoğu Alman böyle bir geleneği hiç duymadığını söyler ve bu gerçekten de gelenek değildir.
Ayrıca hikâyede başka tutarsızlıklar da vardır. Almanya’da Aziz Nikolaos hediyeleri 5 Aralık gecesi getirir, Noel arifesinde değil. Alman çocukları hediyelerini genellikle Noel arifesinde açar, Noel Günü’nde değil. Bu hikâyenin nasıl bu kadar yerleştiği hâlâ bilinmiyor.
Cam süsler 16. yüzyılda Almanya’da üretilmeye başlanmış, 19. yüzyılda ise meyve ve kuruyemiş şeklinde süsler yapılmıştır. Bildiğimiz tek bağlantı bu kadar.
Buna da bakın:
Rahat olun, gönlünüzce “Xmas” diyebilirsiniz.
6. Noel’i “Xmas” Olarak Kısaltmak Dine Saygısızlıktır – Noel Hakkındaki 10 Efsane
“Christ’i Christmas’tan çıkarmayın!” Bu, Noel’i “Xmas” olarak yazmanın kutsal ismi sildiğini düşünen birçok Hristiyan’ın tepkisidir. Ancak yakından bakıldığında durum pek de öyle değildir.
“Christ” kelimesi Yunanca’da “Χριστός” olarak yazılır. İlk harfi Χ’ dir ve Roma alfabesinde X olarak yazılır. Yani “Xmas”, Noel’e hakaret değil; aksine tarihsel ve dilbilimsel olarak oldukça mantıklı bir kısaltmadır.
5. Noel Baba, Aziz Nikolaos ve Father Christmas Aynı Kişidir
Bu biraz karmaşık bir konu. Üçü kesinlikle birbirinden farklıdır, ancak bazen aynı kabul edilebilirler. Aziz Nikolaos, dördüncü yüzyılda yaşamış, bugünkü Türkiye sınırları içinde görev yapan bir piskopostu. Hayatını yoksullara para dağıtmaya adamıştı.
En sevdiği yöntemlerden birinin, geceleri gizlice insanların çoraplarının içine para bırakmak olduğu söylenir. Nikolaos 6 Aralık’ta öldü ve daha sonra aziz ilan edildi. Böylece 6 Aralık, Aziz Nikolaos Günü olarak anılmaya başlandı.
Farklı kültürlerde çocuklara, Aziz Nikolaos’un meyve, kuruyemiş ve şeker gibi hediyelerle doldurabilmesi için bir gece önceden çorap ya da ayakkabı bırakmaları öğretilirdi.
Daha sonra Avrupalılar Aziz Nikolaos fikrinden uzaklaşmaya başlamıştı, ancak hediyeleşme geleneğini seviyorlardı. Bu nedenle Aziz Nikolaos, “Father Christmas” adlı bir figüre dönüştü. İlk kez 15. yüzyıl metinlerinde anılan bu karakter; eğlenceyi, içkiyi ve bayram coşkusunu seven bir adam olarak tasvir ediliyordu.
ABD’de ise Aziz Nikolaos, Kris Kringle olarak bilinir hâle geldi. Father Christmas ve Kris Kringle genellikle hediyeleri 6 Aralık’ta değil, Noel Günü’nde getirirdi. Hollandalı göçmenler ABD’ye gelmeye başladığında, Sinterklaas adını verdikleri Aziz Nikolaos’a dair hikâyeleri de beraberlerinde getirdiler. Kısa süre sonra Sinterklaas, Amerikan kültüründe Santa Claus olarak şekillendi.
Daha sonra, Father Christmas’lar, Kris Kringle’lar ve benzeri figürlerin tamamı Santa Claus adı altında birleşti. Yuvarlak göbekli, beyaz sakallı, Noel arifesinde ya da Noel Günü’nde hediyeler getiren yaşlı bir adam olarak tek tip şekilde tasvir edilmeye başlandı. Ancak dünyanın bazı bölgelerinde özellikle Aziz Nikolaos’un sevilen bir kahraman olduğu Avrupa ülkelerindeki Hristiyanlar arasında Aziz Nikolaos Günü hâlâ 6 Aralık’ta kutlanır. Bir gece önceden ayakkabılar kapının önüne konur ya da çoraplar asılır.
Bu nedenle Father Christmas ve Santa Claus bugün kesinlikle aynı figür olarak kabul edilse de, Aziz Nikolaos konusu hâlâ tartışmalıdır. Bazı insanlar onu ayrı bir tarihsel kişi olarak görürken, bazıları onu diğer hediye getiren figürlerle bir arada değerlendirir.
Buna da bakın:
İsa’nın çoğu doğum sahnesinde üç kral yer alır.
4. Üç Kral İsa’yı Doğumundan Kısa Süre Sonra Ziyaret Etti – Noel Hakkındaki 10 Efsane
Gaspar (Caspar), Melchior ve Balthasar adlı üç kralın, parlak bir yıldızı takip ederek bebek İsa’yı ziyaret ettiği anlatılır. Ancak İncil’e göre bu da bir başka Noel yanılgısıdır.
İncil, doğudan gelen “magi”den bahseder; bunlar bilge kişilerdi, kral değil. Sayıları ve isimleri belirtilmez. Ayrıca İsa’yı bebekken değil, küçük bir çocukken, bir evde bulurlar. Üç kişi varsayımı, üç hediye sunulmuş olmasından doğmuştur. İsimler ise altıncı yüzyılda Ravenna’daki bir mozaiğin ardından ortaya çıkmıştır.
Buna da bakın:
3. Boxing Day, İade Edilecek Hediyeleri Paketleme Günüdür
Birçok insan Boxing Day’i hiç duymamıştır. Duymuş olanlar ve Noel’den sonra geldiğini bilenler ise genellikle bunun, istemediğiniz, sevmediğiniz ya da kullanamayacağınız hediyeleri kutulayıp mağazaya geri götürmek için ayrılmış bir gün olduğunu düşünür. Kötü hediyeler almaya alışkın olanlar için kulağa hoş gelse de, ne yazık ki bu tamamen yanlıştır.
Boxing Day, 26 Aralık’tır ve yalnızca birkaç ülkede kutlanan bir gündür.
Orta Çağ’da Birleşik Krallık’ta ortaya çıkmıştır ve kiliselerin yılın bu tek gününde bağış kutularını açarak içindeki parayı yoksullara dağıttığı gün olarak başlamıştır. Aynı zamanda hizmetkârlara da izin verilirdi. Çünkü Noel Günü’nde patronları için çalışmak zorunda kaldıklarından, bu günü aileleriyle Noel’i kutlamak için kullanırlardı.
Bayram zamanla değişime uğradı. İkinci Dünya Savaşı’na giden yıllarda, sütçüler, kasaplar ve gazete dağıtıcıları gibi mavi yakalı çalışanlar bu günü, güzergâhlarını dolaşıp müşterilerinden Noel bahşişlerini toplamak için kullanmaya başladı. Günümüzde ise Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi bazı ülkelerde Boxing Day; özellikle at yarışları ve futbol maçları olmak üzere çeşitli spor etkinliklerinin düzenlendiği bir gün hâline gelmiştir.
Buna da bakın:
ABD genelinde Noel ilahilerini yasaklayan ulusal bir yasa yoktur.
2. ABD’li Öğrenciler Devlet Okullarında Dini İlahiler Söyleyemez
Seküler şarkılar da yer aldığı sürece Noel ilahileri söylenebilir. Ancak konu, ABD Anayasası’nın “din kurumu oluşturma yasağı” maddesi nedeniyle hâlâ tartışmalıdır. Yüksek Mahkeme tarafından alınmış genel bir yasak kararı bulunmamaktadır; ancak bazı okul bölgeleri Noel müziğini yasaklamıştır .
Buna da bakın:
1. Jingle Bells Bir Noel Şarkısıdır – Noel Hakkındaki 10 Efsane
“Jingle bells, jingle bells…” Evet, bu şarkı aslında Noel için yazılmadı. Asıl adı “One Horse Open Sleigh” idi. Ve 1850’lerde Amerikalı besteci James Lord Pierpont tarafından, Massachusetts’te Şükran Günü civarında yapılan kızak yarışları için bestelendi.
