Yapay Zeka Terimleri makalemizde en yaygın kullanılan terimleri tanıtarak konuya meraklı herkesin güncel kalmasını hedefledik.
Uygulama Programlama Arayüzü (API)
Bir API veya uygulama programlama arayüzü, farklı uygulamaların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan tanımlanmış kurallar kümesidir. API, veri transferlerini işleyen ara bir katman olarak hareket eder ve şirketlere uygulama verilerini ve işlevselliğini harici üçüncü taraf geliştiricilere, iş ortaklarına ve şirketlerinin iç departmanlarına açma olanağı tanır. API anahtarlarını, destekleyen teknoloji olarak düşünebilirsiniz. Eğer bir API anahtarı mevcut değilse, program başka bir sitede kullanılamaz.
Algoritma
Bir algoritma, bir bilgisayarın işlemleri yürütürken takip etmesi gereken kurallar kümesidir. Algoritmalar, bir bilgisayara çeşitli durumlarda nasıl davranması gerektiğini söyler. Birden çok algoritmanın bir araya getirilmesi, uygulamaların insan müdahalesi olmadan daha sofistike görevler gerçekleştirmesine olanak tanır. Örneğin, bir sohbet botu, algoritmaları kullanarak bir alışverişçinin satın alma geçmişine dayalı olarak ürün önerileri sunabilir veya müşterileri gelen soruya en iyi uyan uzman insana yönlendirebilir.
AI Etiği
AI Etiği, yapay zeka teknolojisinin geliştirilmesini ve sorumlu kullanımını bilgilendirmeyi amaçlayan ahlaki prensipler ve teknikler sistemidir.
Amazon Lex
Amazon Lex, sesli ve metin tabanlı konuşma arayüzleri (bkz. konuşma tabanlı kullanıcı arayüzü) oluşturmak için Amazon’un hizmetidir. Bu teknoloji, Alexa sesli asistanını çalıştıran teknolojidir.
Yapay Genel Zeka (AGI)
Yapay Genel Zeka, insanların gerçekleştirdiği herhangi bir görevi anlama ve öğrenme kapasitesine sahip olabilen hipotetik bir yapay zeka türüdür.
Şu an için herhangi bir AGI mevcut değil, hepsi dar AI olarak kabul ediliyor.
Yapay zeka (AI)
Yapay zeka, makinelerin insan zekası gerektiren görevleri gerçekleştirme yeteneğidir. AI örnekleri arasında insan metni ve konuşmasını anlama, dilleri algılama ve çeviri yapma, kişiselleştirilmiş öneriler oluşturma yer alır.
Bard
Gemini, Google’ın OpenAI’nin ChatGPT‘sini rakip yapmak için tasarladığı bir yapay zeka destekli sohbet uygulamasıdır. Bot, Dil Uygulamaları için Dil Modeli (LaMDA) kullanılarak oluşturulmuştur. 2023 yılında geniş çapta yayımlanması planlanmış olup, yapay zeka tarafından oluşturulan cevapları doğrudan Google arama sonuçlarına yerleştirecektir.
Önyargı
Makine öğreniminde, önyargı, bir algoritmanın sonucunun belirli bir fikre karşı lehine veya aleyhine değiştiği durumlarda ortaya çıkar. Önyargı, algoritmanın yanlış varsayımlardan kaynaklanan sistematik bir hatasıdır.
Örneğin, algoritmada sadece mango hakkında bilgi olsa ve diğer meyveler hakkında bilgi bulunmasa, algoritma mangonun tek meyve türü olduğunu varsayacaktır. Önyargı nedeniyle, chatbot gibi AI araçları, cevapların gerçek olmasına rağmen belirli cevapları diğerlerine göre daha olasıdır.
Büyük Veri
Yapay zeka Terimlerinden büyük veri, geleneksel hesaplama yöntemleri kullanılarak işlenmesi mümkün olmayan büyük veri kümelerine verilen isimdir. Veri madenciliği sayesinde güçlü Yapay Zeka yazılımları, bu büyük veritabanlarını analiz ederek desenleri tanımlayabilir ve sonuçlar çıkarabilir.
Büyük veriye erişim, AI çözümlerinin daha akıllı hale gelmesine ve daha insan gibi etkileşimler sunmasına olanak tanır.
Bing AI
Bing AI, Microsoft tarafından Şubat 2023’te piyasaya sürülen bir sohbet botudur. GPT-4 temelli olan Bing AI, geleneksel arama motoru sorularına konuşma tabanlı cevaplar sunar. Bu sohbet botunun şu anda 100 milyondan fazla aktif kullanıcısı bulunmakta olup, Google’ın Bard’a doğrudan bir rakiptir.
Sohbet Botu (Chatbot)
Bir sohbet botu, insan konuşmasını taklit etmek için tasarlanmış bir yazılım uygulamasıdır. Sohbet botları çeşitli şekillerde kullanılabilir, ancak müşteri desteği açısından genellikle müşteri ses’lerini yanıtlayan sanal bir asistan olarak görev yaparlar.
Bir kullanıcıyla İngilizce, İspanyolca, Çince vb. gibi doğal bir dilde sesli veya metin mesajları aracılığıyla sohbet edebilir. Chatbotlar genellikle müşteri hizmetleri, bilgi edinme veya sanal asistanlar olarak kullanılır.
Farklı sohbet botlarının farklı yetenekleri vardır – en gelişmiş versiyonları, satın alma niyetini algılamanın yanı sıra konum, demografik veri veya satın alma geçmişine dayalı olarak alışveriş yapanlara ürün önerme gibi daha sofistike görevleri bile yapabilirler.
Chatbotlar, web sitelerinde, mesajlaşma platformlarında (Facebook Messenger, Slack veya Telegram gibi) ve hatta bağımsız uygulamalarda bulunabilir. Çevrimiçi yemek siparişi vermekten, sıkça sorulan soruları yanıtlamaya, kullanıcıları karmaşık süreçler veya görevlerde yönlendirmeye kadar birçok sektör için hizmet verirler.
ChatGPT
Chat Generative Pre-Trained Transformer’ın kısaltması olan ChatGPT, OpenAI tarafından Kasım 2022’de piyasaya sürülen bir sohbet botudur. Geniş bir yelpazede ipuçlarına ayrıntılı ve doğal cevaplar verme yeteneği nedeniyle popüler hale gelmiştir.
Claude
Claude, Mart 2023’te piyasaya sürülen Anthropic tarafından geliştirilen bir sohbet botudur. Anthropic, Claude’un yardımcı, zararsız ve dürüst çıktılar sağlamak için bir şeyler sağlamak amacıyla anayasal AI kullanarak etik bir sohbet botu olduğunu vurgulamaktadır.
Kümeleme
Kümeleme, AI tarafından belirli ortak öğeler içeren alt gruplara veri düzenlemesidir. Benzer sorulara ek cevaplar bulmak için kullanışlıdır.
Konuşma Tabanlı Yapay Zeka
Bir sohbet botu gibi, insan konuşmasını taklit eden bir teknoloji türüdür ve kullanıcıların onunla etkileşimde bulunmalarını ve onunla konuşmalarını mümkün kılar.
Konuşma Tabanlı Kullanıcı Arayüzü (CUI)
Konuşma arayüzü veya konuşma tabanlı tullanıcı arayüzü (CUI), bilgisayarların gerçek insanlarla konuşmalarını taklit etmelerini sağlayan bir teknolojidir. Bu arayüzler, Gelen Dil İşleme (aşağıya bakınız) kullanarak gelen ses veya metni yorumlayıp cevaplayarak çalışırlar.
İki temel CUI türü, Siri ve Alexa gibi sesli asistanlar ile sohbet botlarıdır.
Veri Madenciliği
Yeni bilgi üretmek için büyük veri tabanlarının analizidir. Veri madenciliği sayesinde YZ araçları daha geniş bir sorun yelpazesini daha etkili bir şekilde çözebilir hale gelir.
Karar Ağacı
Bir karar ağacı, bir sohbet botunun müşteri sorularına belirli cevaplar vermesine yardımcı olan yanıt yapısını ifade eder. Bir dizi soru sormak, dallar olarak bilinen, karar ağacını kullanarak müşterinin amacını daraltmasına olanak tanır.
Derin Öğrenme
Derin öğrenme, çok katmanlı ağların büyük veri setleri kullanılarak algoritmaları eğitmesi için kullanıldığı bir makine öğrenimi türüdür. Geleneksel makine öğreniminin aksine, derin öğrenme yapılandırılmamış veriyi daha etkili bir şekilde anlayabilir, genellikle daha yüksek kalitede sonuçlara yol açabilir.
Evrimsel Algoritma
Bir evrimsel algoritma (EA), doğadan esinlenen mekanizmaları kullanarak – en iyi adapte olanın hayatta kalması gibi – problemleri daha iyi çözmek için kullanılır. EA kullanan sohbet botları, bir soruya farklı olası cevapları deneyip karşılaştırarak, bir ipucuna nasıl en iyi şekilde cevap verileceğini belirlemek için test eder.
Bulanık Mantık
Bulanık mantık (Fuzzy Logic), belirsizlik, yaklaşık değerler ve kısmi doğruluk kavramlarına dayanan bir mantık sistemidir. Klasik ikili mantıkta (Boolean mantık) bir ifadenin doğru veya yanlış olduğunu belirtirken, bulanık mantıkta bir ifadenin doğruluk derecesi belirli bir aralıkta (genellikle 0 ile 1 arasında) bir değerle ifade edilir.
Bulanık mantığın yapay zeka ve özellikle uzman sistemlerde kullanılmasının nedeni, gerçek dünyadaki belirsiz ve yaklaşık bilgileri modellemek için daha uygun olmasıdır. Örneğin, bir oda “sıcak” mıdır yoksa “soğuk” mudur? Klasik mantıkta bu, ya sıcak ya da soğuk olarak sınıflandırılacaktır. Ancak bulanık mantıkta, oda belki %70 sıcak ve %30 soğuk olarak değerlendirilebilir.
Üretken Yapay Zeka
Üretken yapay zeka, eğitildiği verileri kullanarak yeni içerik (metin veya resim gibi) oluşturabilen herhangi bir yapay zeka için genel bir terimdir. Bu, tahminlerde bulunmak için desenleri kullanan “geleneksel” yapay zekadan farklıdır.
ChatGPT ve Bard, gelişmiş üretken yapay zeka örnekleridir. Bu teknolojiyi cazip kılan şey, insanlarla doğal konuşmalar yapmalarını sağlayan insana benzer içerik üretebilmesidir.
Geleneksel yapay zeka , AI araştırmalarının ilk dönemlerinde ortaya çıkan ve belirli kurallara, algoritmalara dayalı yaklaşımları ifade eden bir terimdir. Geleneksel yapay zeka, genellikle sembolik yöntemlere, mantığa ve belirli kurallara dayanarak problemleri çözmeye çalışır. Bu yaklaşım, genellikle belirli bir problemi çözmek için önceden tanımlanmış kurallar ve algoritmalara dayanır.
GPT-4
Generative Pre-Trained Transformer 4’ün kısaltması olan GPT-4, OpenAI tarafından Mart 2023’te piyasaya sürülen ve insan benzeri cevaplar üretebilen bir dil modelidir. ChatGPT’nin temelini oluşturur.
Bu, önceki modeli GPT-3’e göre çok daha üst düzeyde performans gösterir.
Grounding
Yapay zeka bağlamında “grounding” terimi, bir yapay zeka sisteminin soyut kavramları veya sembolleri gerçek dünya verileri veya deneyimleriyle nasıl ilişkilendirdiğini ifade eder. Bir sohbet botu tarafından üretilen yanıtın ne kadar gerçekçi olduğunu belirleme sürecidir.
Hallüsinasyon
Bir hallüsinasyon, bir sohbet botunun mantıksız, ilgisiz veya açıkça yanıltıcı bir cevap verdiği durumdur. Hallüsinasyonlar, bir sohbet botunun eğitim verilerinin veya büyük dil modelinin sınırlamaları nedeniyle meydana gelir.
En tuhaf ve en az yardımcı cevapları düşünün, bu cevaplar hallüsinasyonlardır.
Heuristik
Heuristik, en iyi çözümü seçmek çok zaman alıyorsa kabul edilebilir bir çözümü hızla bulmayı amaçlayan bir problem çözme tekniğidir. Yapay zeka araçları, mevcut verilere dayalı olarak en iyi kararı belirlemek için heuristik kısayolları kullanır.
Amaç (Intent)
Amaç, bir insanın bir makineyle etkileşimde bulunduğunda sahip olduğu hedefi ifade eder. Örneğin, bir müşteri paketinin konumunu sorduğunda güçlü bir yapay zeka aracı, kullanıcının amacını sipariş durumuyla ilgili bilgi edinmek olarak tanımlayabilir.
Bir kullanıcının amacını doğru bir şekilde tanımlayarak, bir sohbet botu kişinin benzersiz ihtiyaçlarına özel cevaplar üretebilir ve böylece belirli bir görevi daha hızlı bir şekilde tamamlamasına yardımcı olabilir.
Bilgi Tabanı
Bilgi tabanı, bir programın bir görevi gerçekleştirmek veya bir cevap vermek için başvurabileceği veri kümesidir. Bir yapay zeka uygulamasının erişebileceği bilgi tabanı ne kadar büyükse, çözebileceği sorunların yelpazesi o kadar geniş olur.
Önemli bir nokta, bir yapay zeka programının sadece verilen bilgi tabanından çekebileceğidir.
Dil Modeli (LM)
Bir dil modeli, cümleler üretmek için eğitilmiş bir sinir ağıdır. Bir soruya, önceden seçilen kelimelere ve hatta dilbilgisi ipuçlarına (örneğin, optimal karakter sayısı gibi) bakarak, insan konuşmasını taklit etmek üzere tasarlanmış bir yanıt oluşturur.
ChatGPT ve Bard gibi üretken yapay zeka araçları, dil modellerini sorulara benzersiz ve farklılaştırılmış cevaplar oluşturmak için kullanır. Bu şekilde, kullanıcılar standart cevaplar almadan aynı bilgiye ulaşır.
LaMDA
Diyalog Uygulamaları için Dil Modeli’nin (LaMDA) kısaltması olan LaMDA, Google tarafından 2021 yılında geliştirilen konuşma dil modelleri grubudur. LaMDA adı, bu modelleri kullanarak oluşturulan bir sohbet botuna da verilir.
2022 yılında, bir Google mühendisi, LaMDA’nın “zeki” hale geldiğini iddia ettikten sonra LaMDA popülerlik kazandı.
Büyük Dil Modeli (LLM)
Büyük dil modeli, büyük miktarda veri üzerinde eğitildikten sonra içeriği tanımlayan ve oluşturan derin öğrenme algoritmasıdır. Veri kümesi ne kadar büyükse, bir dil modeli metni anlama, çeviri yapma ve tahmin etme konusunda o kadar etkili olacaktır.
Sağlam LLM’ler, ChatGPT gibi sohbet botlarının geniş bir konu yelpazesi için etkileyici cevaplar sunabilmesinin nedenidir.
Makine Öğrenimi (MO)
Yapay Zeka Terimlerinden makine öğrenimi, bilgisayarları belirli bir programlama gerektirmeden yeni görevleri gerçekleştirmeye öğretmeyi içeren yapay zekanın bir alt alanıdır. Makine öğrenimi sayesinde, sohbet botları sürekli insan bakımı olmadan kendini geliştirebilir ve kendi başlarına otomasyonlaştırılabilecek ek soruları tanımlayabilir.
Dar Yapay Zeka
İnsanların yapabildiği bir tek görevi gerçekleştirmek için öğrenme algoritmaları kullanan bir teknoloji türüdür. Dar yapay zeka araçları, bir görevin gerçekleştirilmesi sırasında edinilen bilgiyi başka görevlere uygulayamaz.
Günümüzde var olan tüm yapay zeka dar kapsamlıdır.
Doğal Dil İşleme
Doğal dil işleme, bir programın yazılı ve sözlü insan dili anlama yeteneğidir. Bu, bilgisayarların insanların ne dediğini, tonlarını ve niyetlerini anlamalarını sağlar. Doğal dil işleme, sohbet botlarının bir müşterinin nasıl hissettiğini veya neyi başarmaya çalıştığını tespit etmesine olanak tanır.
OpenAI
OpenAI, GPT-4 ve ChatGPT’yi geliştiren bir yapay zeka araştırma laboratuvarıdır. San Francisco merkezli OpenAI, mevcut CEO Sam Altman, Peter Thiel ve Elon Musk gibi isimlerden oluşan bir gruptur ve 2015 yılında kurulmuştur.
Tahminsel Analitik
Tahminsel analitik, gelecekteki eğilimleri ve olayları tahmin etmek için yapay zekayı veri toplamada kullanma işlemidir. İş dünyasında tahminsel analitik örneği, bir kişinin izleme geçmişine dayalı olarak ek TV şovları ve filmlerini önerme yeteneğine sahip Netflix algoritmasıdır.
Programlama Dili
Bir programlama dili, yazılım geliştiricilerin bilgisayar programları ve talimatları yazmak için kullandığı bir kod çeşididir. Alfabesiz yazılı kelimeler olmadığı gibi, programlama dili olmadan bilgisayar programları da var olamaz.
Popüler diller arasında Python, JavaScript ve C/C++ bulunur.
Konuşma Tanıma
Konuşma tanıma, bir bilgisayarı insan konuşmasını anlamak ve yanıt vermek üzere eğitmek sürecidir. Siri, Alexa ve Google Asistan, yapay zeka destekli konuşma tanıma uygulamalarının tümüne örnek olarak verilebilir.
İşaret (Token)
Bir işaret, bir sohbet botunun bir insan kullanıcının ne dediğini yorumlayabilmesi için işleyebileceği karakter dizisi veya kelimenin bir parçasıdır. Tüm kelimelerin tamamını değil de işaretleri okumak, yazım hataları veya yabancı diller bulunsa bile, sohbet botlarının bir kullanıcının yazdıklarını anlamasını kolaylaştırır. Örneğin, birisi weress my odrer? yazarsa, işaretleri kullanarak gelişmiş sohbet botları bu soruyu bir araya getirip doğru bir şekilde yanıtlayabilir.
Turing Testi
Alan Turing tarafından 1950 yılında tasarlanan Turing testi, bir bilgisayarın insan zekasından ayırt edilemeyen bir şekilde akıllı davranma yeteneğini test eden bir testtir. Test eleştirilere tabi olmakla birlikte, hala bir yapay zeka aracının yeteneğini belirlemede önemli bir araç olarak kabul edilmektedir.
Web Tarayıcısı (Örümcek)
Web tarayıcısı (veya sadece “tarayıcı”), internet üzerindeki web sitelerini görüntülemek için kullanılan bir yazılım uygulamasıdır. Kullanıcıların URL (Uniform Resource Locator) aracılığıyla belirli bir web sayfasına erişmelerini sağlar. Tarayıcı, web sayfasındaki içeriği (metin, görseller, videolar vb.) kullanıcının bilgisayarında, tabletinde veya akıllı telefonunda görüntülenebilir bir formatta yorumlar ve gösterir.
Web tarayıcıları ayrıca kullanıcının web sayfaları arasında gezinmesine, yer imlerini kaydetmesine, web formularını doldurmasına, çerezleri yönetmesine ve birçok diğer işlevi gerçekleştirmesine olanak tanır.
Web Kazıma (Web Scraping)
Yapay zeka terimlerinden Web kazıma (veya İngilizcesiyle “web scraping”), web sitelerinden otomatik olarak bilgi toplama işlemidir. Bu işlem, genellikle belirli bir amaç için web sitelerindeki verilere erişmek ve bu verileri çeşitli formatlarda (örneğin, CSV, Excel, veritabanları) kaydetmek amacıyla yapılır.
Web kazıma, bir yazılımın web sayfalarını ziyaret etmesi, içeriğini analiz etmesi ve belirli bilgileri çıkartmasıyla gerçekleştirilir. Bu yöntem, genellikle web siteleri üzerinde API (Uygulama Programlama Arayüzü) aracılığıyla doğrudan veri erişimi sağlanamadığında kullanılır.
Web kazıma, fiyat karşılaştırma, araştırma, veri analizi ve benzeri birçok alanda kullanılır. Ancak, web kazıma etik ve yasal sorunlara da neden olabilir. Birçok web sitesi, kullanım şartlarında otomatik web kazıma işlemlerini yasaklar ve bu tür faaliyetlerin yasal sonuçları olabilir. Bu nedenle, web kazıma yapmadan önce ilgili web sitesinin kullanım şartlarını kontrol etmek ve gerektiğinde izin almak önemlidir.
