Isırgan otu faydaları yazımızda, bahçenizde büyümesine izin vermek için 7 nedeni ve ısırgan otundan yararlanmanın en iyi yollarını derledik.
Isırgan Otu Faydaları – Bahçenizde Büyümesine İzin Vermek İçin 7 Neden
Isırganlar
Isırganlar, aslında haksız bir şekilde kötü bir üne sahiptir. Oysa bahçede ve mutfakta pek çok faydası bulunan değerli bir ottur. Bu yazıda, bu değerli bitkiye neden sahip çıkmamız gerektiğini ve ısırgan otu ile yapılabilecek yedi şeyi açıklıyoruz.
Isırgan otları hemen hemen dünya çapında bulunur; tek yıllık veya çok yıllık otsu bitkilerdir ve odunsu gövdelere sahiptir. Avrupa’da daha çok Büyük Isırgan (Urtica dioica) ve Küçük Isırgan (Urtica urens) türleri yaygındır. Bitkilerin yapraklarında ve gövdesinde bulunan binlerce dikenli tüy sebebi ile, bitkiye “ısırgan” adı verilmiştir.
Dokunulduğunda cam gibi kırılan bu tüyler, içerdiği formik asit gibi maddelerle yakıcı bir sıvı salgılar ve bu da hayvanlar ile insanlarda acı veren bir kaşıntıya neden olur. Bu ince tüyler her zaman yukarı doğru yönelmiştir. Bu yüzden gövdeyi aşağıdan yukarıya doğru sıvazladığınızda acı vermez. Isırganın kökleri ve toprak üstü kısımları aynı zamanda kumaş boyamak için de kullanılabilir. Yaprakları gri-yeşil bir renk verirken, kökleri ise şap yardımıyla derin bir sarı renk elde etmenizi sağlar.
1. Malçlama ve Kompostlama için Isırgan Otu
Her bahçıvanın muhtemelen gözlemlediği gibi, ısırgan otları doğru şartlarda son derece hızlı büyür ve böylece çok miktarda biyokütle oluşturur. Bu durum, bahçe yataklarına malç katmanı olarak sermek için harika bir avantajdır. Bir yandan, malç tabakası ışığı kestiği için yabani otlar daha yavaş çimlenir veya hiç çimlenmez. Öte yandan, toprak organizmaları zamanla ısırganları parçalayarak bitkilerinize besin sağlar. Ayrıca malç tabakası kullandığınızda, sıcak yaz günlerinde toprağın su kaybı çok daha az olacağı için sulama ihtiyacınız da azalır.
Komposta eklendiğinde ısırgan otu ise bir “harekete geçirici” görevi görür ve kompostlama sürecini daha da hızlandırır. Böylelikle çok kısa sürede bereketli bir humus tabakası ve olgunlaşmış kompost elde edebilirsiniz.
2. Bir Gösterge Bitkisi Olarak Isırganlar
Isırgan otları, “gösterge bitkisi” (indikatör bitki) olarak işlev görürler; çünkü ancak belirli özelliklere sahip topraklarda yetişirler. Isırganların bulunduğu yerde toprağın azot açısından zengin olduğu söylenebilir. Ayrıca ısırganların sıkça görüldüğü yerlerde toprak genelde nemli ve humus yönünden de zengindir.
Bu tür alanlar, domates (Solanum lycopersicum), kabak (Cucurbita) veya patates (Solanum tuberosum) gibi yüksek verim isteyen sebzeler için de idealdir. Böylece ısırganlar, bahçedeki özellikle azotça zengin alanları bulmanızda size yardımcı olur.
3. Isırgan Otu Faydaları – Gübre Olarak Isırgan Otu
Isırgan otunun gübre olarak kullanılmasına, özellikle “ısırgan otu şerbeti” şeklinde, zaten birçok bahçıvan aşinadır. Fermente edilmiş bitki materyalinden oluşan bu şerbet, fermantasyon sürecinde suya yavaş yavaş besin maddelerini aktarır. Isırgan otu şerbeti nitrojen, potasyum ve demir, magnezyum, kalsiyum gibi mikro besinler bakımından oldukça zengindir ve bu nedenle düzenli olarak verilebilen, oldukça kapsamlı bir gübredir.
Şerbeti hazırlamak için yumuşak sapları ve yaprakları (henüz sertleşmemişken) doğramanız ve hava geçirmeyecek şekilde kapatılabilen bir kovaya koymanız önerilir. Kova, isırganlarla gevşekçe doldurulduktan sonra üstlerini örtecek kadar yağmur suyu ekleyerek ağzını kapatın. Bu karışım, güneşli ve sıcak bir ortamda iki ila üç hafta kadar bekler ve bitki parçalarının büyük kısmı parçalanır.
Karışım hazır olduğunda, süzebilirsiniz. Tamamen parçalanmamış gövde kısımları geride kalacaktır. Elde ettiğiniz karışımı 1:10 veya 1:20 oranında suyla seyrelterek bitkilerinizi gübreleyebilirsiniz – tercihen bulutlu bir günde veya yağmurdan hemen önce. Böylece değerli besinlerin buharlaşıp kaybolmasını önlemiş olursunuz. Karışım oranı, bitkinin besin ihtiyacına göre ayarlanır: Ağır besin tüketen bitkiler (örneğin domates, kabak) için 1:10, diğer bitkiler için 1:20 veya daha seyrek oranlar yeterlidir.
Buna da bakın:
4. Isırgan Otu Faydaları – Biyolojik Sprey Olarak Isırgan Otu
Isırganın tek faydası gübre olmakla sınırlı değil. Bitkiden elde edilen özüt doğrudan pek çok mantar hastalığına ve zararlılara – özellikle de yaprak bitlerine – karşı kullanılabilir. Bu durumda, doğranmış ısırganlar suya konarak bir-iki gün bekletilir. Ardından örneğin bir kahve filtresi yardımıyla süzülür.
Elde edilen karışımı, zararlıların üzerine doğrudan püskürtülür. Bu işlem, bir yandan zararlıları uzaklaştırırken diğer yandan bitki hücrelerini de güçlendirir.
5. Tırtıl Yemi Olarak Isırgan Otu
Yaklaşık 50 kelebek türü için ısırgan otları, tırtıl evresinde önemli bir besin kaynağıdır. Gösterişli kelebeklerimizden olan Admiral, Tavus Kelebeği ve Küçük Tilki ile Nettle-tap gibi bazı güve türleri, üremek için ısırgan otlarını tercih eder. Bu nedenle, bahçede ısırgan otlarını en azından yaz aylarına kadar tutmak, tehlike altındaki bu kelebekler için son derece önemlidir.
Bu türlerden bazıları sadece ısırganla beslendiği için ısırgan otu onlar açısından vazgeçilmezdir. Dolayısıyla bahçede birkaç köşe bırakmak ve “yabani otlara” biraz özgürlük tanımak, yazın bu renkli kanatlı dostların tadını çıkarmanızı sağlar.
Buna da bakın:
6. Şifalı Bitki Olarak Isırgan
Isırgan otu, yüzyıllardır şifalı bir bitki olarak kullanılmaktadır. Özellikle vücutta su tutma (ödem), romatizmal şikayetler ve idrar yolu enfeksiyonları gibi sorunlara karşı faydalı olduğu bilinir. Genellikle genç yapraklar toplanır ve daha sonra çay olarak demlenebilmeleri için nazikçe hava akımında kurutulur.
Ancak taze bitkiyi de demlemek mümkündür. Bunun için bir fincana üç-dört çay kaşığı ısırgan otu koyup üzerine 250 mililitre kaynar su ekleyerek 10 dakika bekletin. Ardından yaprakları süzün. Bu çay, günde üç defa rahatlıkla tüketilebilir.
Buna da bakın:
7. Isırgan Otu Nasıl Yenir?
Isırgan otu, konu yemek olduğunda birçok kişi tarafından pek güvenilir bulunmaz. Ağzınızda ve dilinizde yakıcı bir his oluşması pek de hoş bir fikir gibi gelmez, değil mi? Ancak küçük bir hileyle, yapraklardaki yakıcı tüylerden kurtulabilirsiniz. Yaprakları dikkatlice yıkadıktan sonra bir merdane yardımıyla tüylerin üzerinden birkaç kez geçerseniz, yakıcı özellikleri hızla kaybolur. Böylece, korkmadan taze ısırgan salatası bile yapabilirsiniz.
Isırganı özel bir lezzet haline getirmek için ise ıspanak gibi pişirebilirsiniz. Ayrıca ısırgan yaprakları, smoothie’lere ve çorbalara da sağlıklı vitaminler ve besinler katar. Temmuz ayından itibaren olgunlaşmamış tohumlar, Ekim ayından itibaren ise koyu kahverengi olgun tohumlar toplanabilir. Kurutup kavurduğunuzda, cevizimsi bir aroma kazanırlar ve salata soslarına, müsli karışımlarına ve birçok yemeğe lezzet katarlar. Isırgan tohumları, yağ ve besin açısından oldukça zengindir ve kış aylarına kadar diyetinizi zenginleştirir.
Buna da bakın:
Bu yazıda gördüğünüz gibi, ısırgan otu kesinlikle “rahatsız edici ot” etiketini hak etmiyor. Bahçede ve mutfakta sunabileceği pek çok kullanımıyla, doğanın bize sunduğu en değerli bitkilerden biridir.
