Floransa Katedrali Hakkında Her Şey bu yazımızda Rönesans’ın kalbinde yükselen bu mimari başyapıtın tarihi, sanatsal detayları, mimarı Filippo Brunelleschi’nin eşsiz kubbesi ve ziyaretçilere sunduğu büyüleyici atmosferi hakkında bilmeniz gereken her detayı derledik.
Cattedrale di Santa Maria del Fiore, ya da Floransa Duomo’su, Giotto’nun Çan Kulesi ve Aziz Giovanni Vaftizhanesi ile birlikte UNESCO Dünya Mirası olarak belirlenmiş ve dünyanın en nefes kesici mimari binalar arasında yer almaktadır.
İtalya’nın tarihi Floransa şehrinde Piazza del Duomo’da (katedral meydanı) yer alan bu yapılar, insan mükemmelliğinin bir başka görkemli kanıtı olarak durmaktadır. Bu muazzam yapıların cephesinde ve duvarları içinde sanat tarihinin en saygıdeğer isimlerinin eserleri bulunmaktadır.
Duomo’nun Konumu
Floransa şehri, Orta Çağ’daki artan etkisini anmak amacıyla bir katedral yaptırmaya karar verdi. Günümüzdeki haliyle Duomo’nun inşasına 1296 yılında başlanmış olsa da, bulunduğu yerde 394 CE yılına kadar uzanan kökleri olan Santa Reparata Kilisesi bulunmaktaydı. Orijinal yapıya ait bazı kalıntılar, Roma mozaikleri de dahil olmak üzere, Floransa’nın antik köklerini hatırlatmak amacıyla korunmuştur.
Duomo’nun Görevlendirilmesi
İnşaat ilk olarak Arnolfo di Cambio’ya verildi ve Giotto di Bondone, Andrea Pisano, Francesco Talenti ve elbette 1420 yılında ona ihtişamını kazandıran Filippo Brunelleschi gibi birçok yetenekli ismin ellerinden geçti.
Duomo, 1436 yılında Papa IV. Eugene tarafından kutsanmış olsa da, ikonik cephesi ancak 1875 yılında Emilio de Fabris tarafından tamamlanmıştır.
Kubbenin bir kısmındaki galeri ise bugün hala tamamlanmamıştır. Duomo, Rönesans’ın bir sembolü olarak görülse de cephesi Gotik yeniden canlanma döneminde tamamlanmış ve bu şekilde sınıflandırılmıştır. İnşaat yaklaşık 140 yıl sürmüştür!
Floransa Katedrali Hakkında Her Şey – Duomo
Yapının cephesi, yeşil, pembe ve beyaz taşların dönüşümlü geometrik desenlerle yerleştirildiği bir karışımdır. Bu taşlar genellikle kolektif olarak mermer olarak anılsa da, gerçek mermer sadece beyaz Carrara taşıdır.
Yeşil taş, Floransa’nın kuzeybatısındaki Prato şehrinden çıkarılan serpantin taşıdır ve kırmızı veya pembe taş ise Floransa yakınlarında elde edilen ince taneli bir kireçtaşıdır.
Yapının üç süslü kapısı bulunmakta ve merkez kapının üstünde büyük bir gül pencere, yanlarında ise daha küçükleri yer almaktadır. Yapı yüksek kabartmalar ve heykellerle kaplıdır.
Zengin dış cephenin ardından Duomo’nun içi, neredeyse hiç heykel, fresk veya tablo ile bölünmemiş, beklenmedik derecede geniş ve sade bir alandır. Cephenin bol ayrıntısı, iç mekanın sade ciddiyetiyle keskin bir tezat oluşturur. Duomo içindeki en önemli sanat eserleri, 1579 civarında Giorgio Vasari ve öğrencisi Federico Zuccari tarafından yapılmış olan Son Yargı freskleridir.
Duomo içindeki mezarlar 1400’lü yıllarda durdurulmuş olsa da, kazılarda bazı ünlü Floransalıların mezar kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Brunelleschi’nin mezarı, 1972 yılında beklenmedik şekilde keşfedilmiştir. Brunelleschi’nin en önemli eserine bakan bir şekilde gömülmüş olması oldukça şiirseldir.
Buna da bakın:
Floransa Katedrali Hakkında Her Şey – Brunelleschi’nin Kubbesi
Orijinal Duomo planlarında her zaman büyük bir kubbe düşünülmüştü, ancak yaklaşık bir yüzyıl boyunca katedralin tavanında sekizgen bir delik vardı çünkü mimarlar bu büyüklükte bir kubbenin nasıl inşa edileceği konusunda fikir birliğine varamamışlardı. Antik zamanlardan beri İtalyan inşaatlarında kubbeler yaygın olmasına rağmen, karışım betonu formülü Karanlık Çağlarda kaybedilmişti ve 107 metre yüksekliğinde bir iskele kurmak oldukça göz korkutucuydu.
Filippo Brunelleschi, iskele kullanmadan kubbe inşa etmek için yenilikçi bir çözüm önerdi ve projeyi üstlendi. Yaklaşık 1,9 metre kalınlığında olan ve birbirine kenetlenen balık kılçığı deseninde yerleştirilmiş tuğlalarla inşa edilen kemerlerden oluşan iç kubbeyi inşa etti.
Bu iç kubbe daha dik bir açıyla yerleştirilmiş ve dışta yer alan, sekiz beyaz mermer kaburgadan ve ayırt edici terakota kiremitlerinden oluşan dış kubbeyi desteklemiştir. Bu, Brunelleschi’nin ilk mimarlık deneyimiydi ve hala dünyanın en büyük tuğla kubbesi olarak kalmaktadır.
Kubbenin zirvesinde beyaz mermerden bir kule yer almakta ve bunun üzerinde Andrea del Verrocchio’nun atölyesinden çıkma altın-bakır bir küre ve haç bulunmaktadır.
1601 yılında meydana gelen şiddetli bir fırtınada küreye yıldırım çarpmış ve küre piazza’ya düşmüştür. Ancak küre zarar görmemiş ve sonraki yıllarda tekrar yerine yerleştirilmiştir.
Buna da bakın:
Floransa Katedrali Hakkında Her Şey – Giotto’nun Çan Kulesi
Yaklaşık 80 metre yüksekliğindeki çan kulesi ya da Campanile, Duomo’nun orijinal tasarımının bir parçası olsa da, inşasına ancak 1334 yılında Giotto di Bondone Duomo’nun inşaatından sorumlu yapıldığında başlanmıştır. Giotto neredeyse tamamen Campanile’ye odaklanmış ve temelleri ile ilk katı inşa etmiştir. Onun ölümünün ardından, çalışmalar yardımcısı Andrea Pisano’ya devredilmiş ve Pisano, Giotto’nun tasarımını sadakatle takip etmiştir.
Ancak Pisano, 1348’de Avrupa’yı kasıp kavuran kara veba sırasında hayatını kaybetmiş ve inşaat iki yıl boyunca durmuş, ardından Francesco Talenti projeyi devralmış ve yapının üst katlarını tamamlamıştır. Talenti, önceki hataları düzeltmek ve yapı dengesini sağlamak için tasarımda bazı değişiklikler yapmıştır.
Campanile, 1359 yılında tamamlanmıştır.
Campanile, Duomo ile aynı üç renkli taş kakma desenini tekrarlar ve benzer şekilde şehrin önemli loncalarını onurlandıran, ayrıca İncil’den ve tarihsel sahnelerden alınan kabartma paneller ve heykellerle süslenmiştir.
Floransa Katedrali Hakkında Her Şey – Aziz Giovanni Vaftizhanesi
Battistero di San Giovanni (Aziz Giovanni Vaftizhanesi), MS 4. yüzyıldan kalma Roma Tanrısı Mars’a adanmış bir tapınağın kalıntıları üzerine inşa edildiğine inanılmaktadır. Küçük bir bazilika olarak belirlenmiş ve sonunda 1128 yılında Floransa’nın vaftizhanesi olarak Aziz Giovanni’ye (Floransa’nın koruyucu azizi) adanmıştır.
19. yüzyılın sonlarına kadar tüm Floransalı Katolikler burada vaftiz edilmiştir; bu kişiler arasında İlahi Komedya’sında bu vaftizhaneye atıfta bulunan şair Dante Alighieri de bulunmaktadır. Burası Floransa’daki en eski dini yapı olarak kabul edilir.
Vaftizhane, sekizgen bir kumtaşı yapıya sahiptir ve beyaz Carrara ile yeşil serpantin taşlarından oluşan geometrik desenlerle kaplanmıştır. Bu, üç yapı arasında kırmızı kireçtaşı kakmasının bulunmadığı tek yapıdır. Sekizgen form, erken Hristiyanlık geleneğinde Mesih’in dirildiği sekizinci günü simgeler ve bu da vaftiz ritüeline bir göndermedir. Üst kısımdaki galeride bir kubbe yer alır ve bu kubbe yaklaşık 1150 yılında sekizgen bir fenerle taçlandırılmıştır.
Orijinal yapı, burç işaretleri ve diğer Hristiyanlık öncesi motiflerle kaplıydı; ancak daha sonra Hristiyan konuları barındıracak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Yapıda dini ve tarihî temaları tasvir eden kabartmalar ve heykeller, geometrik desenler, yaldızlı başlıklar ve mermer sütunlar yer alır.
İç kubbedeki mozaik çalışmaları en dikkat çekici olanlardandır ve Eski ve Yeni Ahit’ten sahneleri içerir: Yusuf’un hayatı, Vaftizci Yahya ve Son Yargı. Mozaik çalışmaları 1270 civarında başlamıştır ve zorlu ancak nihayetinde ödüllendirici bir çalışmadır.
Vaftizhanede Kuzey, Güney ve Doğu taraflarında olmak üzere üç tarihi öneme sahip yaldızlı bronz kapı bulunmaktadır. Bu üç kapı başlangıçta Duomo’nun girişine çıkan Doğu tarafında yer almaktaydı.
En eski kapı olan ve şimdi Güney tarafında bulunan kapı, Andrea Pisano tarafından yapılmıştır. Pisano bu kapıyı 1330 yılında tamamlamış ve üzerinde Aziz John’un hayatından sahnelerin yer aldığı 28 panel bulunmaktadır.
Birinci yüzyıl başlarında, yün tüccarlarının loncası olan Arte del Calimala, Vaftizhanenin Kuzey kapıları için bir kamu yarışması düzenledi. Adaylar arasında öne çıkan iki isim Lorenzo Ghiberti ve Filippo Brunelleschi idi. Ghiberti’nin teklifi kazandı ve kabul edildi.
Bu kapı, Mesih’in hayatından, Dört İncil yazarı ve Kilise Babaları’ndan sahneler içeren 20 dörtyapraklı panelden oluşmaktadır.
Ghiberti ayrıca günümüzde Doğu tarafında bulunan kapıyı da yapmıştır. Bu olağanüstü kapı, Eski Ahit’ten çeşitli önemli sahneleri ve Ghiberti dahil ünlü Floransalıların bronz büstlerini içeren on dikdörtgen kabartma panelden oluşmaktadır.
Ghiberti, önceki kapıya kıyasla bu çalışmada sanatsal özgürlüğe sahipti. Yüksek ve alçak kabartma tekniklerini ustaca birleştirmesi, doğrusal perspektifi aktarma becerisini gösterir ve bu kapı dünyanın en ünlü sanat eserlerinden biri haline gelmiştir.
Michelangelo bu kapıları ünlü şekilde “Cennet Kapıları” olarak tanımlamıştır.
Floransa Katedrali Hakkında Her Şey – Rönesans’ın Doğum Yeri
Duomo, Campanile ve Vaftizhane, Rönesans’ı kıvılcımlayan Floransa’nın mücevherleridir. 1400’lü yılların Floransalıları, olağanüstü mimarileriyle son derece ve haklı olarak gurur duyuyorlardı. Bu yapıların nefes kesici görüntüsü ve her bir köşesindeki zengin tarih, bu tarihi şehri ziyaret eden nesiller boyunca hayranlık ve sevinçle karşılanmıştır.
Floransa Katedrali Hakkında Her Şey başlıklı bu yazımızda, yalnızca bir yapıdan değil; İtalyan Rönesansı’nın simgesi haline gelmiş bir kültür hazinesinden söz ettik. Santa Maria del Fiore’nin hem dış mimarisinde hem iç detaylarında saklı sanat, bilim ve ruhaniyet izleri, Floransa gezinizde unutulmaz bir iz bırakacak.
